Een eenvoudig stappenplan om van een agressief bijenvolk een zachtaardig te maken
Gepubliceerd op: 2020-07-18
Regelmatig krijg ik imkers over de vloer die over een zeer agressief bijenvolk beschikken en zich wanhopig afvragen hoe dit volk terug zachtaardig te krijgen. En met agressief bedoel ik niet een bijenvolk dat eens per jaar één steek uitdeelt of dat zich wat onrustig gedraagt als de imker het opent bij onweer of extreem droog weer. Nee, met agressief bedoel ik een écht agressief volk. Bijen dus die zich altijd agressief gedragen. Bijen die al aanvallen als je op 10 meter of nog verder van de kast staat en die met tientallen, zoniet honderden, op je afvliegen en steken als je de kast opent. Volken dus die echt onhandelbaar zijn. Ja, die ben je liever kwijt dan rijk.
De oorzaak ?
Agressie en zachtaardigheid bij bijen worden hoofdzakelijk genetisch bepaald. En zijn dus erfelijk. Natuurlijk beïnvloeden omgevingsfactoren, zoals de weersomstandigheden, het soort drachtplanten, de tijd van het jaar of het al of niet aanwezig zijn van een goed leggende koningin, eierleggende werksters, enz…. ook de agressiviteit van een volk. Maar de erfelijke factoren zijn doorslaggevend. En een erfelijk zachtaardig volk zal ook tijdens moeilijke weersomstandigheden, enz… zachtaardig blijven, of alleszins veel zachter dan de échte steekduivels.
In een bijenvolk zijn alle bijen dochters en zonen van die ene bevruchte koningin die een volk rijk is. Het zijn dus de genen van die koningin en de genen van de zaadcellen die ze haar leven lang in haar spermatheek bij zich draagt, die bepalen of het volk zachtaardig dan wel agressief is.
De oplossing ? De koningin vervangen
Dé oplossing om de agressie uit het volk te krijgen, is dus de koningin met de agressieve genen van haarzelf en van de darren waarmee ze paarde, te vervangen door een zachter exemplaar. Een koningin die zachtaardige nakomelingen geeft.
Makkelijker gezegd dan gedaan
Ja, maar hoe doe je dat ? Open je het agressieve volk om de koningin op te zoeken, dan vliegen gegarandeerd honderden bijen op je af. Bijen die steken in je kapruin, je handschoenen. In zo’n volk is de koningin meestal ook niet gemerkt. En zijn de bijen absoluut niet raatvast en krioelen dus als gekken door en over elkaar.
De koningin vinden is dan ook een schier onmogelijke opdracht.
Ga nooit de rechtstreekse strijd aan met zo’n volk
Zoek de koningin dan ook niet onmiddellijk als eerste stap op. Enerzijds lukt het je toch niet, anderzijds is het ook niet wenselijk. Want stel dat het je na veel moeite wel lukt, wat doe je dan erna ? Een nieuwe koningin inbrengen ? Die steken ze meestal onmiddellijk af.
Splits de huis- van de vliegbijen
Ga dus nooit de rechtstreekse strijd aan met een agressief volk. Pak het efficiënter, makkelijker en eenvoudiger aan.
In ieder volk zijn de meest agressieve bijen de vliegbijen, de bijen dus die al 3 weken oud zijn en haalbijen geworden zijn. De jonge huisbijen van minder dan 3 weken zijn veel minder of helemaal niet agressief. En ze vliegen ook minder of niet op. Dit principe geldt ook bij een agressief volk.
Het komt er dus op aan deze vliegbijen af te zonderen.
Hoe doe je dat ? Stappenplan
Eenvoudig.
Stap 1 : zet het agressieve volk enkele meters verder en zet een zachte aflegger in de plaats
Op een mooie, zonnige dag neem je het agressieve volk op en zet het wat verder op dezelfde bijenstand. Minstens 3 meter verder, of zelfs met het vlieggat in een andere richting. Zonder te openen, zonder eraan te werken. Om zo min mogelijk agressie op te wekken.
En op de oorspronkelijke plaats zet je een kast van dezelfde kleur en vorm. Als je met simplex werkt, kan dat een zesramer zijn of een elframer, naargelang de sterkte van het volk dat je verhuisde. Je doet er een tweetal ramen open en gesloten broed in, met opzittende bijen. En één raam met honing en stuifmeel. De bijen en ramen broed neem je deze keer natuurlijk van een zacht volk, liefst zelfs een P-moer waarvan je de kenmerken kent. De rest vul je aan met waswafels of opgebouwde lege ramen.
Gevolg ? Alle vliegbijen komen terug naar de oude plaats en komen in de nieuwe kast terecht. Samen met de jonge bijen en het bijhorende broed kweken ze een nieuwe koningin. Of zelfs meerdere. Deze worden geboren rond dag 12 na het maken van de aflegger. Omdat het volk klein is, zal het niet zwermen. Zijn er meerdere koninginnen, dan lossen de bijen dat wel zelf op, zodat er maar één overblijft, zonder zwermen. En aangezien de nieuwe koningin afstamt van een volk met de goede eigenschappen, dat zeker zacht is, zal het nieuwe volk ook zacht worden. Zelfs al wordt er gepaard met agressieve darren. Het beste is natuurlijk werken met broed van een P-moer, dan krijg je nu een F1-volk dat sowieso heel goede eigenschappen zal hebben, ongeacht de darren waarmee de koningin paarde. Enkele maanden na de ingreep is het volk volledig zachtaardig omdat alle oude bijen vervangen zijn door afstammelingen van de nieuwe koningin. Maar al van zodra de nieuwe koning er is, merk je dat de agressiviteit van het volk geleidelijk aan afneemt.
Stap 2 : zoek de koningin pas op nadat alle vliegbijen afvlogen
De volgende dag of, of beter nog 2 of 3 dagen later, open je het agressieve volk dat je verplaatste. Als het de afgelopen dag(en) mooi weer was, zijn intussen alle vliegbijen in de aflegger beland met de zachte bijen. Wat tref je er aan ? Alleszins al veel minder bijen, want alle vliegbijen vlogen intussen af naar de aflegger. Wat blijft er over ? De koningin, met broed en de huisbijen. Huisbijen, die op die jonge leeftijd nog zacht zijn. Alleszins veel zachter dan de vliegbijen. Ze zullen je niet aanvallen zoals de vliegbijen.
Rustiger bijen, minder bijen : de koningin kun je nu wel makkelijk(er) opzoeken en verwijderen. Daarna doe je de kast terug dicht.
Stap 3 : Laat de bijen een nieuwe koningin kweken op broed van een zacht volk
Op dag 8 na het verwijderen van de koningin open je het volk opnieuw. Doordat een deel van de huisbijen intussen vliegbij werd, zal het volk al terug wat agressiever zijn, maar nog steeds veel minder agressief dan het voltallige volk vóór de ingreep. Je verwijdert minutieus alle opgetrokken koninginnendoppen omdat je geen nieuwe agressieve koninginnen wil. Je hangt er 1 raam met eitjes en open broed in (met of zonder bijen, er zijn immers genoeg jonge bijen geboren de afgelopen week). Daaruit kweken de bijen een nieuwe koningin. Die koningin kan na 5 dagen op bruidsvlucht gaan en een week na de paring aan de leg gaan. 3 weken na het eerste eitje dat ze legt, komt haar eigen broed uit en vervangt geleidelijk aan de agressieve bijen. Enkele maanden na de ingreep is het volk volledig zachtaardig.
Een andere mogelijkheid is dat je er onmiddellijk een nieuwe bevruchte of onbevruchte koningin invoert (die je zelf kweekte of kocht bij een teler met zachte bijen). Op dag 8 dus, na het breken van de doppen (en in plaats van het inhangen van een raam BRIAS (Broed In Alle Stadia)).
Is het grote volk bij stap 3 al terug te agressief en nog te groot, dan kan je de kast nog eens verplaatsen. Op de plaats waar ze stond (de tweede plaats) zet je terug een aflegger met open broed van een zacht volk. De dag erna open je het reeds 2 x verplaatste hoofdvolk, verwijder je er alle koninginnendoppen en hang je er een raam open broed van een zacht volk in of voer je onmiddellijk een nieuwe koningin in.
Zo maak je van 1 agressief volk uiteindelijk 2 of 3 zachtaardige volken. Heb je er teveel ? Eventueel kun je ze terug verenigen en de allerzachtste koningin overhouden.
Jan Heytens